(Chronische) stress

Volwassenen(19 jaar tot en met 64 jaar)

Twee op de tien inwoners ervaren (heel) veel stress

In totaal 21% van de inwoners van Wassenaar (19 tot en met 64 jaar) hebben in de afgelopen vier weken (heel) veel stress ervaren bij dagelijkse activiteiten, zo blijkt uit de Gezondheidsenquête 2016 (figuur 1). 48% van de inwoners ervaarde een beetje stress, en 32% ervaarde (bijna) geen stress.³

Het percentage inwoners in Wassenaar dat (heel) veel stress ervaart is vergelijkbaar met Zuid-Holland West en Haaglanden (tabel 1).

Het percentage inwoners dat (heel) veel stress ervaart is hoger bij vrouwen dan bij mannen

Het percentage inwoners van Haaglanden dat (heel) veel stress heeft ervaren in de afgelopen vier weken is hoger bij vrouwen dan bij mannen en het hoogst bij 19-34-jarigen ten opzichte van de andere leeftijdsgroepen (tabel 2). Hetzelfde beeld is zichtbaar bij inwoners die ongehuwd, gescheiden of weduwe/weduwnaar in vergelijking met inwoners die gehuwd zijn of samenwonen met een partner. Ook is het percentage dat in de afgelopen vier weken (heel) veel stress heeft ervaren hoger bij inwoners van niet-westerse afkomst vergeleken met inwoners van autochtone en overig westerse afkomst.³

Bij inwoners met een hoog opleidingsniveau is er een lager percentage dat (heel) veel stress ervaart

Bij inwoners van Haaglanden met een hoog opleidingsniveau of hoger huishoudinkomen is het percentage dat (heel) veel stress ervaart lager dan bij inwoners met een gemiddeld of laag opleidingsniveau of met een laag huishoudinkomen. Dit geldt ook voor inwoners die geen moeite hebben met rondkomen in vergelijking met inwoners die hier wel moeite mee hebben.³

• Etnische afkomst
• Opleiding
• Huishoudinkomen

Werk is de grootste bron van stress

De inwoners van Haaglanden die in de afgelopen vier weken (heel) veel stress hebben ervaren, noemen vooral werk als oorzaak van hun stress (60%), gevolgd door relatie/familie (46%), financiën (44%) en gezondheid (43%) (figuur 2). Het minst ervaren inwoners van de regio Haaglanden stress door (mantel)zorg (9%) en hobby’s (6%).³

Kijkend naar achtergrondkenmerken vallen de volgende zaken op:

• Bij zowel mannen als vrouwen is werk de belangrijkste bron van (heel) veel stress. Bij mannen die (heel) veel stress ervaren, is werk in 60% van de gevallen (één van de oorzaken) van stress, bij vrouwen is dit in 59% het geval.
• Bij 19- tot en met 34-jarigen en 35- tot en met 64-jarigen is werk de belangrijkste bron van (heel) veel stress (resp. 66% en 62%). Bij de 50- tot en met 64-jarigen is gezondheid de belangrijkste bron (55%).
• Bij inwoners met een hoog en gemiddeld opleidingsniveau is werk de belangrijkste bron van (heel) veel stress (resp. 71% en 59%). Bij inwoners met een laag opleidingsniveau is dit gezondheid (62%).
• Bij inwoners van autochtone en overig westerse afkomst is werk de belangrijkste bron van (heel) veel stress (resp. 65% en 67%). Bij inwoners van niet-westerse afkomst is dit financiën (60%).

Chronische stress in Nederland (alle leeftijden)

Als stress langdurig van aard is, spreken we van chronische stress. In het onderstaande wordt ingegaan op wat er in algemene zin bekend is over chronische stress in Nederland. Deze informatie komt uit landelijke registraties en onderzoeken.

Criteria voor overspannenheid en burn-out

Chronische stress wordt in verschillende beroepsgroepen ook wel overspannenheid genoemd. Huisartsen kunnen dit diagnosticeren. Er wordt gesproken van overspannenheid als voldaan is aan de volgende criteria: ⁴

• Iemand heeft ten minste drie van de volgende klachten:
• moeheid
• gestoorde/onrustige slaap
• prikkelbaarheid
• niet tegen drukte/herrie kunnen
• emotionele labiliteit
• piekeren
• zich (op)gejaagd voelen
• concentratieproblemen en/of vergeetachtigheid
• gevoelens van controleverlies en/of machteloosheid, het gevoel de grip te verliezen
• afname van het beroepsmatig en/of sociaal functioneren

Er is vervolgens sprake van burn-out als iemand aan drie criteria voldoet:

• overspannenheid
• klachten houden meer dan 6 maanden aan
• (veel) gevoelens van moeheid en uitputting

In 2015 kregen 124.000 personen de diagnose overspannenheid bij de huisarts

Het percentage Nederlanders dat momenteel te maken heeft met chronische stress of overspannenheid is niet bekend. Wel zijn de volgende cijfers bekend:

• In 2015 kregen 124.000 personen de diagnose overspannenheid bij de huisarts; 41.900 mannen en 82.100 vrouwen (5,0 nieuwe patiënten per 1.000 mannen en 9,6 per 1.000 vrouwen). Er is hier sprake van een onderschatting van de totale cijfers, omdat niet iedereen met deze problemen zich meldt bij de huisarts (maar ook bijvoorbeeld bij een bedrijfsarts).⁵
• In 2015 brachten in Nederland ongeveer 229.700 personen met de diagnose overspannenheid een bezoek aan de huisartsenpraktijk, zij kregen in dit jaar een diagnose of zij hadden deze al. Dit waren 76.900 mannen en 152.800 vrouwen, wat overeenkomt met 9,2 per 1.000 mannen en 17,9 per 1.000 vrouwen.⁵

Ongeveer een op de zeven werknemers heeft burn-outklachten

Oorzaken voor chronische stress, overspannenheid of burn-out kunnen liggen in zowel werk- als privé-situaties (of een combinatie hiervan). Onderzoeken die gedaan zijn, richten zich echter vaak op werkenden. Uit een onderzoek onder werknemers blijkt dat 13,0% van de mannen en 13,9% van de vrouwen burn-outklachten hadden.⁶ Hierbij gaat het niet over de criteria voor de diagnose van overspannenheid of burn-out, maar over burn-out klachten die gemeten worden met vijf vragen over emotionele uitputting door het werk. In hoeveel gevallen deze klachten daadwerkelijk leiden tot een burn-out is niet bekend.

Daarnaast zijn in 2015 in Nederland in totaal 1.989 meldingen gedaan voor overspannenheid en burn-out bij de Nationale Registratie van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten. Dit is ongeveer een kwart van het totaal aantal meldingen van arbeidsgerelateerde ziekten.⁷

Zie ook

Klik hier voor meer informatie over dit onderwerp in de Thematische rapportage Lichamelijke en Psychosociale Gezondheid:

www.ggdhaaglanden.nl/over/publicaties-en-onderzoeken/gezondheidsmonitoren-en-rapportages/gezondheid-en-leefstijl-volwassenen-en-ouderen.htm